Narodowe Centrum Nauki przyznało 500 tys. zł na badanie dawnej kultury w pobliżu Lęborka sprzed 2 tysięcy lat. Badaczka Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego dr Magdalena Przymorska-Sztuczka w piątej edycji konkursu „Sonatina” zrealizuje duże badania pn. „Narzędzia tekstylne, tkaniny i rzemieślnicy kultury wielbarskiej. Holistyczne podejście do dowodów na produkcję tekstyliów w Czarnówku, Lubowidzu i Wilkowie jako studium przypadków”. Badanie obejmować będzie m.in. kompleksową analizę narzędzi włókienniczych odkrytych w pochówkach z okresu wpływów rzymskich na cmentarzyskach położonych w powiecie lęborskim. Grant w wysokości niemal pół miliona złotych dr Przymorska-Sztuczka będzie mogła przeznaczyć m.in. na innowacyjne metody badawcze, które pozwolą przedstawić gospodarkę włókienniczą kultury wielbarskiej w nowym świetle oraz umożliwią określenie statusu osób, które zajmowały się tą wytwórczością.
Wiele eksponatów z wykopalisk kultury wielbarskiej w Czarnówku, Lubowidzu i Wilkowie ma w swoich zasobach lęborskie muzeum. Są to ozdoby, części stroju, naczynia, monety i przedmioty zbytku wykonane z brązu, srebra i złota. Konwencja stylistyczna, w której powstawały wówczas wyroby o szczególnie dekoracyjnym charakterze, bogato zdobione filigranem i granulacją, określana jest jako „styl barokowy”. Do charakterystycznych ozdób kultury wielbarskiej zaliczyć można bransolety, wisiorki oraz tzw. klamerki esowate do spinania naszyjników a także srebrne i złote paciorki. Z części stroju najczęściej składanych zmarłym do grobu wymienić należy przede wszystkim różnorodne zapinki (tzw. fibule) do spinania szat, oraz klamry i sprzączki do pasa. W wyposażeniu gockich grobów można także odnaleźć luksusowe przedmioty sprowadzane z terenów Cesarstwa Rzymskiego np. wykonane z brązu kociołki żłobkowane, srebrne i szklane pucharki, oraz tzw. terra sigillata – czyli ceramika z gliny.
Kultura wielbarska (inaczej gocko – gepidzka oraz wschodniopomorsko-mazowiecka) to kultura archeologiczna epoki żelaza rozwijająca się między I a V wiekiem , na terenach obecnej północnej oraz wschodniej Polski oraz zachodniej Ukrainy. Jej nazwa pochodzi od eponimicznego stanowiska w Wielbarku (obecnie dzielnica Malborka ). Wykształciła się z kultury oksywskiej w początkowej fazie okresu rzymskiego B1, od 50 r. Pełen rozwój to okres B2. Zanik stanowisk tej kultury datuje się na okres wędrówek ludów począwszy od 450 r.
Na kulturę wielbarską wpłynęli w znaczącym stopniu napływowi skandynawscy Goci i Gepidzi , ale także ludność osiadła już wcześniej, czyli Wenedowie i Rugiowie . Według archeologów Goci wędrując wzdłuż Wisły i Bugu zasiedlali tylko pustki, respektując stan posiadania ludności tubylczej. W kulturze wielbarskiej wyróżniamy dwie fazy:
– lubowidzka – okres przedrzymski oraz wczesny okres rzymski (nazwa pochodzi od miejscowości Lubowidz pod Lęborkiem gdzie odnaleziono cmentarzysko tej kultury);
– cecelska (tutaj nazwa pochodzi od cmentarzyska w miejscowości Cecele położonej nad środkowym Bugiem ) – pozostałe fazy.
